Dünya genelinde 60 yaş ve üzerindeki bireylerin yüzde 15,7’si istismara maruz kalırken, 2050 yılına kadar istismara uğrayan yaşlı bireylerin sayısının 320 milyona ulaşması bekleniyor.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulunun 66/127 sayılı kararıyla 15 Haziran, “Dünya Yaşlı İstismarı Farkındalık Günü” olarak ilan edildi.
Bu bağlamda her 15 Haziran’da yaşlılara yönelik istismar, kötü muamele ve ihmale karşı farkındalık oluşturulması amaçlanıyor.
AA muhabiri, “Dünya Yaşlı İstismarı Farkındalık Günü” kapsamında BM ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) raporlarından yaşlı istismarına ilişkin verileri derledi.
Dünya genelinde 60 yaş ve üzerindeki bireylerin yaklaşık yüzde 15,7’si istismara maruz kaldığını gösteren veriler, her 6 yaşlıdan birinin istismara uğradığına işaret ediyor.
Öte yandan, dünyada 2050’de 2 milyara ulaşması beklenen yaşlı nüfusunun 320 milyonunun istismara maruz kalabileceği öngörülüyor.
Yaşlılara yönelik istismar oranlarının huzurevleri ve uzun süreli bakım tesisleri gibi kurumsal ortamlarda daha da yüksek olduğu bilinirken, personelin üçte ikisi yaşlılara yönelik istismarda bulunuyor.
Yaşlı istismarı nedir?
Yaşlı istismarı; güven ilişkisine dayanan bir ortamda, yaşlı bireyin zarar görmesine ya da sıkıntı yaşamasına neden olan tek seferlik veya tekrarlayan bir eylem ya da uygun müdahalenin eksikliği olarak tanımlanıyor.
Yaşlılar, fiziksel, psikolojik, ekonomik ve cinsel istismarın yanı sıra hak istismarına da maruz kalabiliyor.
Yaşlı bireyin mal varlığının izinsiz ya da kandırılarak kullanılması da ekonomik istismar olarak sınıflandırılırken, maddi veya hukuki haklarından faydalanmasının engellenmesi ise hak istismarı sayılıyor.
İhmal ise yaşlının sosyal, fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarını bilinçli ya da bilinçsiz şekilde karşılayamama durumu şeklinde ifade ediliyor.
İhmalin yanı sıra yaşlıların terk edilmesi ve onurlarının zedelenmesi gibi durumlar da, yaşlı istismarı kapsamında değerlendiriliyor.
Veriler
DSÖ verilerine göre, farklı bölgelerden 28 ülkede yürütülen çalışmaların neticesinde, 60 yaş ve üzeri her 6 kişiden 1, bir tür istismara maruz kalıyor.
İstismarın en yoğun gözlemlendiği yerlerin başında huzurevleri ve uzun süreli bakım tesisleri gelirken, yaşlılara bakım veren yardımcılar veya personelin yüzde 64,2’si, diğer bir deyişle üçte ikisi yaşlılara yönelik istismarda bulunuyor.
İstismarın failleri yalnızca yaşlılara bakım veren personel değil; aile üyeleri, eş, çocuk, akraba, arkadaş ya da komşu da olabiliyor.
Yaşlılar tarafından bildirilen istismarların, yüzde 11,6’sını psikolojik, yüzde 2,6’sını fiziksel, yüzde 6,8’ini finansal, yüzde 0,9’unu cinsel istismar ve yüzde 4,2’sini ise ihmal oluşturuyor.
Yaşlılar ve yakınları tarafından bildirilen istismarların, yüzde 33,4’ünü psikolojik, yüzde 14,1’ini fiziksel, yüzde 13,8’ini finansal, yüzde 1,9’unu cinsel istismar ve yüzde 11,6’sını ihmal teşkil ediyor.
Huzurevleri veya bakım evlerindeki personel tarafından bildirilen istismarların yüzde 32,5’ini psikolojik, yüzde 9,3’ünü fiziksel, yüzde 0,7’sini cinsel istismar ve yüzde 12’sini ihmal oluştururken, finansal istismar oranına ilişkin yeterli veri bulunmuyor.
Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde yaygın bir sorun olan yaşlı istismarı, çoğu zaman kayıt altına alınmadığı için görünmez kalıyor.
Bu nedenle istismara uğrayan yaşlı bireylerin gerçek sayısının açıklanan verilerden çok daha yüksek olduğu tahmin ediliyor.
Dünya genelinde istismara uğrayan yaşlı sayısının hızla artacak
Kovid-19 salgını döneminde, sokağa çıkma yasakları ve bakım evlerinde ihtiyaç duyulan çalışanların sayısının azalması gibi durumlar nedeniyle yaşlıların istismarının arttığı biliniyor.
ABD’de yapılan bir araştırma, bu süreçte toplumda yaşlı istismarı oranlarının yüzde 84’e kadar artmış olabileceğini öne sürüyor.
Yaşlılara yönelik istismar mağdurlarının oranı sabit kalsa bile, nüfusun yaşlanması nedeniyle dünya genelinde mağdur sayısının hızla artacağı düşünülüyor.
Yaşlı nüfusunun 2030 yılında 1,4 milyara, 2050’de de 2 milyara ulaşması beklenirken, istismar edilenlerin oranında değişiklik olmasa dahi sayılarının 320 milyona ulaşacağı öngörülüyor.
Yaşlılara yönelik istismar, ciddi fiziksel yaralanmalara ve ölüme dahi yol açıyor
Yaşlı bireylere yönelik istismar; fiziksel yaralanmalar, erken ölüm, depresyon, bilişsel gerileme, ekonomik çöküntü ve kurumsal bakım altına alınma gibi ciddi fiziksel, ruhsal, mali ve sosyal sonuçlar doğuruyor.
Bu tür istismarın etkileri, yaşlı bireyler açısından özellikle ağır seyredebilir ve iyileşme süreci genellikle daha uzun ve zorlayıcı olur.
Kötü fiziksel ve zihinsel sağlık durumu istismar riskini artırıyor
Yaşlı bireylerin istismara uğrama riskini artıran bireysel faktörler arasında; işlevsel bağımlılık veya engellilik, kötü fiziksel sağlık durumu, bilişsel bozukluklar, zayıf ruh sağlığı ve düşük gelir düzeyi yer alıyor.
Öte yandan, istismarda bulunan bireylerin taşıdığı risk faktörleri arasında ise ruhsal hastalıklar, madde bağımlılığı ve genellikle maddi olmak üzere mağdura olan bağımlılık öne çıkıyor.
İlişkisel düzeyde ise istismar riski; istismarcı ile mağdur arasındaki ilişkinin türüne ve medeni duruma bağlı olarak artabiliyor.
Ancak bu faktörlerin etkisi, ülkeden ülkeye ve kültürel bağlama göre farklılık gösteriyor.
Toplumsal düzeyde, yaşlılara yönelik ayrımcılık ve şiddeti normalleştiren kültürel normlar istismar riskini artırıyor.
Güçlü sosyal destek sistemleri ve yalnız yaşamamak gibi unsurlar ise yaşlı bireylerin istismara uğrama olasılığını azaltan koruyucu faktörler olarak öne çıkıyor.
İstismar durumlarında başvurulabilecek yardım hatları ve acil barınma imkanları var
Yaşlılara yönelik istismarın önlenmesi kapsamında istismar durumlarında başvurulabilecek yardım hatları ve acil barınma imkanları umut vadederken, caydırıcılığın artırılması gerekiyor.
Ayrıca, bakıcıların üzerindeki yükü azaltmaya yönelik destek hizmetlerini içeren müdahale programları ve mali istismara karşı savunmasız yaşlı bireyler için geliştirilen para yönetimi hizmetleri dikkat çekiyor.
İstismar vakalarının genellikle çok aktörlü bir müdahale gerektirmesi nedeniyle, çok disiplinli ekiplerle yürütülen koordineli çalışmalar öne çıkıyor.
Turkish 
English